هزینه‌های پنهان استفاده از تجهیزات شبکه قدیمی در سازمان‌ها

زیرساخت‌های شبکه‌ای قدیمی شبیه مسیری هستند که سال‌ها پیش ساخته شده و حالا، بی‌هیاهو ترک برمی‌دارد. هنوز قابل استفاده است، هنوز عبور داده‌ها از آن ممکن است، اما هیچ‌کس دقیق نمی‌داند کدام بخش اولین خواهد بود که فرو می‌ریزد.
تجهیزاتی که روزی نقطه قوت سازمان بودند، حالا به تدریج تبدیل به گره‌هایی خاموش در بهره‌وری، امنیت و توسعه شده‌اند. مسأله این نیست که آن‌ها کار نمی‌کنند؛ مشکل آن‌جاست که هزینه‌های واقعی‌شان پنهان است، پنهان در قبض‌های سنگین برق، در ساعات اضافه‌کاری تیم IT، در تعویق پروژه‌های تحول دیجیتال، و در مهارت‌هایی که به مرور از سازمان خارج می‌شوند.
در ادامه، به پنج لایه از این هزینه‌های ناپیدا خواهیم پرداخت؛ هزینه‌هایی که شاید در لحظه حس نشوند، اما در بلندمدت سازمان را از درون تهی می‌کنند.

چرا تجهیزات شبکه به “قدیمی” تبدیل می‌شوند؟

همه تجهیزات روزی مدرن و قابل‌اتکا بودند. اما با گذر زمان، بسیاری از تجهیزات شبکه به تدریج از رده خارج می‌شوند و در دسته‌ی تجهیزات قدیمی یا Legacy Hardware قرار می‌گیرند. یکی از نخستین نشانه‌های این فرسایش، توقف پشتیبانی رسمی سازنده است؛ زمانی که محصول وارد فاز End of Support یا حتی End of Life می‌شود و دیگر به‌روزرسانی‌ها، وصله‌های امنیتی و خدمات فنی برای آن ارائه نمی‌گردد. در ادامه، این تجهیزات به دلیل محدودیت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، از پشتیبانی نیازهای جدید شبکه مانند مجازی‌سازی، رایانش ابری یا معماری‌های نوینی چون SD-WAN ناتوان می‌مانند. در کنار این موارد، مصرف بالای انرژی، اشغال فضای زیاد در رک و عدم کارایی نسبت به نسل‌های جدیدتر، روند بازنشسته شدن این تجهیزات را تسریع می‌کند.

چرا باید مراقب هزینه‌های پنهان تجهیزات شبکه قدیمی باشیم؟

وقتی صحبت از زیرساخت‌های شبکه در سازمان‌ها می‌شود، بسیاری از تصمیم‌گیران فناوری اطلاعات ترجیح می‌دهند تجهیزات شبکه قدیمی را تا زمانی که به‌درستی کار می‌کنند، نگه دارند. این تصمیم ممکن است در نگاه اول اقتصادی به نظر برسد، چرا که هزینه‌ای برای خرید سخت‌افزار جدید پرداخت نمی‌شود. اما واقعیت این است که ادامه استفاده از این تجهیزات شبکه، سازمان را با مجموعه‌ای از هزینه‌های پنهان روبرو می‌کند که به مرور زمان می‌توانند بسیار بیشتر از هزینه ارتقاء باشند.

این هزینه‌ها الزاما در بودجه‌های سالانه دیده نمی‌شوند و معمولا تا زمانی که مشکلی جدی پیش نیاید، به آن‌ها توجه نمی‌شود. در ادامه، ۵ مورد از مهم‌ترین هزینه‌های پنهان استفاده از تجهیزات شبکه قدیمی را با جزئیات بررسی می‌کنیم.

۱. هزینه‌های نگهداری و پشتیبانی (Maintenance Costs)

تجهیزات شبکه قدیمی، از جمله سوئیچ‌ها، روترها، فایروال‌ها و ماژول‌های مازاد، معمولا از چرخه پشتیبانی رسمی تولیدکننده خارج می‌شوند؛ اصطلاحاً وارد فاز EoS (End of Support) یا حتی EoL (End of Life) می‌شوند. در این مرحله، دیگر خبری از به‌روزرسانی‌های امنیتی، فریم‌ویرهای جدید، یا حتی پشتیبانی فنی رسمی نیست. همین موضوع سازمان را ناگزیر می‌کند تا برای تامین قطعات یدکی یا دریافت خدمات پشتیبانی، به فروشندگان واسطه (third-party vendors) یا بازار خاکستری متوسل شود، که هم هزینه‌بر است و هم ریسک‌پذیر.
علاوه بر این، با گذشت زمان، موجودی قطعات یدکی این تجهیزات در بازار به‌شدت کاهش می‌یابد و قیمت آن‌ها به شکل غیرمنطقی بالا می‌رود. حتی مواردی گزارش شده که برخی قطعات خاص در بازار اصلا یافت نمی‌شوند یا فقط از طریق منبع‌های غیررسمی و با تضمین پایین در دسترس‌اند.
از طرفی، عملیات نگهداری این تجهیزات شبکه قدیمی، زمان‌برتر و پیچیده‌تر از نسل‌های جدید است. نبود ابزارهای مانیتورینگ مدرن، سختی در ارتقاء نرم‌افزاری، و ناسازگاری با راهکارهای خودکارسازی شبکه، همه عواملی هستند که باعث می‌شوند هزینه نگهداری نه‌فقط مالی، بلکه عملیاتی و زمانی نیز باشد. در نتیجه، در بلندمدت، نگهداری این تجهیزات برخلاف تصور اولیه، نه‌تنها مقرون‌به‌صرفه نیست، بلکه ممکن است سازمان را در زمان بحرانی با چالش‌های جدی مواجه کند.

۲. بدهی فنی و ریسک بحران (Technical Debt & Risk of Outages)

وقتی سازمانی به استفاده از تجهیزات شبکه قدیمی ادامه می‌دهد، در واقع به‌صورت ناپیدا در حال انباشتن بدهی فنی است، نوعی از عقب‌ماندگی زیرساختی که در ظاهر کم‌هزینه به‌نظر می‌رسد، اما در بلندمدت هزینه‌هایی بسیار سنگین‌تر به سازمان تحمیل می‌کند. این بدهی می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود: سیستم‌عامل‌های قدیمی و ناسازگار، عدم دریافت وصله‌های امنیتی، ناهماهنگی با استانداردهای جدید شبکه، یا نبود سازگاری با ابزارهای مانیتورینگ و خودکارسازی.
بزرگ‌ترین خطر بدهی فنی، زمانی بروز می‌کند که اختلال یا بحران در شبکه رخ دهد. تجهیزات شبکه قدیمی، به دلیل مستند سازی ناکامل، رابط‌های کاربری ابتدایی، یا پیچیدگی‌های ناشی از تغییرات پیاپی، معمولا در شرایط بحرانی دشوارتر عیب‌یابی می‌شوند. تیم‌های فنی در چنین مواقعی ممکن است ناچار شوند در لحظه مهارت‌های فراموش‌شده یا غیراستاندارد را بازیابی کنند یا به سراغ متخصصان بیرونی بروند که دستمزد آن‌ها بسیار بالاتر است و در لحظه بحران، همیشه هم در دسترس نیستند.
نکته دیگر این که هر چه بدهی فنی بیشتر شود، تغییرات بعدی نیز پرهزینه‌تر و پیچیده‌تر خواهند شد. گاهی یک پروژه نوسازی به تعویق افتاده، بعد از چند سال به جایی می‌رسد که مهاجرت به زیرساخت جدید، نیازمند بازطراحی کامل شبکه یا حتی توقف چندروزه‌ی سرویس‌ها می‌شود، اتفاقی که می‌تواند تبعات مالی و اعتباری جدی به دنبال داشته باشد.
در واقع، بدهی فنی مانند مین‌هایی در دل شبکه است که شاید سال‌ها خاموش باقی بمانند، اما در لحظه‌ای حساس، عملکرد کل سازمان را مختل می‌کنند. از این‌رو، سازمان‌هایی که آینده‌نگری در حوزه زیرساخت ندارند، ناگزیر هزینه این تاخیر را نه‌تنها با پول، بلکه با زمان، بحران، و از دست رفتن اعتماد کاربران خود پرداخت خواهند کرد.

۳. هزینه‌های منابع انسانی و تخصصی (Staffing & Skill Costs)

یکی از هزینه‌های پنهان اما بسیار تاثیرگذار نگهداری تجهیزات شبکه قدیمی، وابستگی به دانش تخصصی محدود و رو به فراموشی است. هرچه فناوری قدیمی‌تر باشد، تعداد افرادی که با آن آشنایی کامل دارند کاهش می‌یابد. متخصصانی که هنوز تسلط کافی بر این تجهیزات دارند، معمولا با تجربه بالا و حقوق‌های قابل توجه وارد سازمان می‌شوند. این مسئله نه‌تنها بار مالی مستقیمی به همراه دارد، بلکه در بلندمدت، وابستگی بیش از حد به افراد خاص را ایجاد می‌کند که خود نوعی ریسک عملیاتی محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، آموزش نیروهای جدید برای کار با فناوری‌هایی که در آستانه منسوخ شدن قرار دارند، هم پرهزینه است و هم برخلاف مسیر توسعه فردی کارکنان. نیروی انسانی مستعد و جوان ترجیح می‌دهد زمان خود را صرف یادگیری فناوری‌های نوینی چون شبکه‌های تعریف‌شده با نرم‌افزار (SDN)، رایانش ابری یا امنیت مبتنی بر هوش مصنوعی کند، نه تجهیزات و پروتکل‌هایی که در حال خروج از چرخه بازار هستند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش انگیزه، افزایش نرخ ترک شغل (attrition) و سختی در جذب نیروهای جدید شود.
همچنین، در مواقع بحرانی که خرابی یا اختلال در سیستم رخ می‌دهد، نبود تخصص کافی درون تیم می‌تواند زمان رفع مشکل را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. در چنین شرایطی، سازمان‌ها ناچار می‌شوند از مشاوران یا پیمانکاران خارجی استفاده کنند که معمولا هزینه‌بر و زمان‌گیر هستند و ممکن است هماهنگی با آن‌ها نیز دشوار باشد.
در مجموع، هزینه‌های منابع انسانی مرتبط با تجهیزات شبکه قدیمی فراتر از صرف دستمزد است؛ این هزینه‌ها در دل خود ریسک مهارتی، افت بهره‌وری، کاهش انگیزه، و دشواری در مدیریت بحران را نیز پنهان کرده‌اند.

۴. هزینه فرصت (Opportunity Cost)

در دنیای امروز که سرعت تحول فناوری لحظه‌به‌لحظه بیشتر می‌شود، منابع سازمانی، اعم از مالی، انسانی و زمانی، ارزشمندتر از همیشه‌اند. وقتی این منابع صرف نگهداری زیرساختی قدیمی می‌شوند، در واقع فرصت‌هایی از دست می‌روند که می‌توانستند آینده سازمان را متحول کنند.
هزینه فرصت در اینجا به این معناست که انرژی، تمرکز و بودجه‌ای که صرف پشتیبانی از تجهیزات شبکه فرسوده می‌شود، می‌توانست به نوآوری‌هایی اختصاص یابد که نه‌تنها کارایی فنی شبکه را افزایش می‌دهند، بلکه مزیت رقابتی سازمان را نیز ارتقا می‌دهند. راهکارهایی مانند SD-WAN برای هوشمندسازی ترافیک، شبکه‌های ابری و هیبریدی برای مقیاس‌پذیری، خودکارسازی فرآیندهای شبکه برای کاهش خطاهای انسانی و راهکارهای مبتنی بر AI و تحلیل پیشگویانه برای افزایش بهره‌وری عملیاتی، همگی فرصت‌هایی هستند که به‌سادگی نادیده گرفته می‌شوند وقتی سازمان به زیرساخت‌های قدیمی متعهد می‌ماند.
علاوه بر این، سازمانی که منابعش را صرف نگهداری گذشته می‌کند، به‌مرور از آینده عقب می‌افتد. تیم فنی آن تجربه کار با فناوری‌های نوین را از دست می‌دهد، تیم توسعه نمی‌تواند زیرساخت‌های جدید را یکپارچه کند و مدیران IT جسارت ورود به پروژه‌های تحول دیجیتال را پیدا نمی‌کنند. در نهایت، این موضوع می‌تواند باعث شود رقبا، سریع‌تر و با هزینه کمتر، بازار را از آن خود کنند.
از همه مهم‌تر اینکه این نوع عقب‌ماندگی در گزارش‌های مالی قابل مشاهده نیست، اما اثر آن در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک، نرخ رشد سازمان و حتی در جذب نیروهای توانمند و نسل جدید متخصصان کاملا محسوس است.

۵. هزینه‌های زیست‌محیطی و مصرف انرژی (Environmental & Energy Costs)

یکی از پیامدهای کمتر دیده‌شده‌ی نگهداری تجهیزات قدیمی در زیرساخت شبکه، تاثیر مستقیم آن‌ها بر مصرف انرژی و در نتیجه، بر هزینه‌های زیست‌محیطی سازمان است. تجهیزات شبکه قدیمی، به‌ویژه در لایه‌های زیرساخت مانند سوئیچ‌ها، روترها و فایروال‌ها، به دلیل فناوری‌های منسوخ‌شده و معماری غیر بهینه، به‌طور قابل توجهی برق بیشتری مصرف می‌کنند. این مصرف بالا، نه‌تنها قبض‌های انرژی را سنگین‌تر می‌کند، بلکه منجر به تولید گرمای بیشتری در رک‌ها و اتاق‌های سرور می‌شود.
افزایش گرما به نوبه خود فشار مضاعفی بر سیستم‌های خنک‌کننده وارد می‌کند و باعث بالا رفتن هزینه‌های نگهداری سیستم تهویه مطبوع (HVAC) می‌گردد. در شرایطی که دیتاسنترها و رک‌های کوچک‌تر در سازمان‌ها گسترش یافته‌اند، همین موضوع می‌تواند چالشی جدی برای پایداری عملیاتی محسوب شود.
از منظر زیست‌محیطی نیز، استفاده مداوم از این تجهیزات شبکه قدیمی به ردپای کربن (carbon footprint) سازمان اضافه می‌کند، موضوعی که در گزارش‌های پایداری بسیاری از شرکت‌ها به‌ویژه در سطح بین‌المللی، به یک شاخص مهم تبدیل شده است.
در مقابل، تجهیزات شبکه نسل جدید نه‌تنها مصرف انرژی بهینه‌تری دارند، بلکه طراحی آن‌ها بر مبنای کاهش گرما، کاهش نویز و مدیریت هوشمند انرژی است. بنابراین، نوسازی زیرساخت شبکه نه‌فقط یک تصمیم فنی، بلکه بخشی از استراتژی‌های کلان صرفه‌جویی در منابع و حرکت به سمت توسعه پایدار به شمار می‌آید.

جمع‌بندی:

در دنیای شبکه، هیچ فناوری برای همیشه ماندگار نیست. تجهیزات شبکه و زیرساخت‌هایی که روزی نماد نوآوری بودند، به‌مرور زمان تبدیل به گلوگاه‌هایی می‌شوند که حرکت سازمان به‌سوی تحول دیجیتال را کند می‌کنند. اگرچه نگهداری تجهیزات شبکه قدیمی در نگاه اول می‌تواند راهی برای صرفه‌جویی کوتاه‌مدت باشد، اما هزینه‌های پنهانی مانند مصرف انرژی بالا، پیچیدگی در نگهداری، نیاز به مهارت‌های نایاب، افزایش ریسک‌های امنیتی و از همه مهم‌تر از دست دادن فرصت‌های نوآوری، در بلندمدت سازمان را زمین‌گیر می‌کنند.
شبکه، ستون فقرات هر سازمان مدرن است. تصمیم به نوسازی این ستون، فقط یک تغییر سخت‌افزاری نیست؛ بلکه یک انتخاب راهبردی برای حفظ پایداری، ارتقای انعطاف‌پذیری و تضمین رشد آینده‌ است. مدیران فناوری اطلاعات باید با دیدی چند‌بعدی، تمام ابعاد فنی، مالی، محیط‌زیستی و منابع انسانی را در نظر بگیرند و با شجاعت، تصمیم‌هایی بگیرند که نه‌تنها امروز، بلکه فردای سازمان را نیز تضمین کنند.
در این مسیر، انتخاب یک شریک فنی قابل‌اعتماد می‌تواند تفاوتی اساسی ایجاد کند. ما در تتیس نت با بیش از یک دهه تجربه در ارائه خدمات تخصصی در حوزه‌های طراحی و پیاده‌سازی مراکز داده، امنیت شبکه، مجازی‌سازی، ذخیره‌سازی و تأمین تجهیزات شبکه و لایسنس‌های معتبر، آماده است تا سازمان‌ها را در مسیر نوسازی و به‌روزرسانی زیرساخت‌های شبکه‌ای همراهی کند. تیم متخصص ما با بهره‌گیری از دانش روز و تجربه‌ی عملی، راهکارهایی متناسب با نیازهای خاص هر سازمان ارائه می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان، حتما با ما تماس بگیرید.